"15 marca 1941 r. Żydowska Orkiestra zagrała koncert złożony z utworów Wolfganga Amadeusza Mozarta i Franza Schuberta. Solistką była 11-letnia wówczas pianistka Josima Feldschuh. Choć w 1943 r. udało się wyprowadzić dziewczynkę z getta, wkrótce zmarła na gruźlicę. Wojnę przetrwał notatnik, w którym Josima zapisywała swoje kompozycje. Zeszyt stanowi dziś część zbiorów Instytutu Yad Vashem" - poinformowało Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
Na koncercie, który odbędzie się 18 kwietnia, jako solistka wystąpi 16-letnia pianistka Lauren Zhang, wyróżniona przez BBC tytułem Young Musician of the Year. W programie koncertu znajdzie się IX koncert fortepianowy (KV 271) Wolfganga Amadeusza Mozarta, Symfonia "Niedokończona" Franza Schuberta oraz IV Symfonia kameralna Op. 153 Mieczysława Wajnberga. Jak podali organizatorzy, jest to ostatni utwór, który kompozytor dokończył przed śmiercią w 1996 r. "To wyjątkowy pamiętnik i testament artysty, w którym słychać echa muzyki żydowskiej, koszmaru wojny, życia w stalinowskiej Rosji i nadziei na przyszłość".
19 kwietnia 1943 r. żydowscy bojownicy z ŻOB i ŻZW stawili zbrojny opór oddziałom niemieckim, które przystąpiły do likwidacji warszawskiego getta. "Są takie piękne słowa: godność, człowieczeństwo. Tego broniliśmy" - mówił o podjętej wtedy walce Marek Edelman, jeden z przywódców powstania.
Walki wybuchły rankiem 19 kwietnia 1943 r., kiedy 850 żołnierzy Waffen-SS uzbrojonych w karabiny maszynowe, miotacze płomieni, działka, wozy pancerne i czołgi wkroczyło na teren getta bramą od strony Nalewek. Zostali oni zaatakowani przez żydowskich powstańców, którzy w pierwszym starciu odnieśli sukces. Po południu tego samego dnia liczniejsze i lepiej uzbrojone oddziały niemieckie ponownie wkroczyły na teren getta. Dowodził nimi gen. SS Juergen Stroop.
W walkach wzięło udział ok. tysiąca słabo uzbrojonych powstańców. Niemcy przeciwstawili im ponad 2 tys. żołnierzy Wehrmachtu, SS oraz pomocniczych oddziałów ukraińskich, litewskich i łotewskich. Przeciwko powstańcom użyte zostały pojazdy opancerzone oraz artyleria.
Przez blisko miesiąc warszawskie getto prowadziło bój z wojskami niemieckimi. Najcięższe walki toczyły się w rejonie ul. Zamenhoffa i Nalewek oraz na pl. Muranowskim. Niemcy systematycznie posuwali się w głąb getta. Paląc i niszcząc dom po domu, zmuszali ludność cywilną do opuszczania bunkrów i schronów.
Getto warszawskie zostało zrównane z ziemią. Według raportów gen. Stroopa od 20 kwietnia do 16 maja 1943 r. w wykrytych i zlikwidowanych bunkrach znajdowało się ponad 56 tys. Żydów. Około 6 tys. zginęło na miejscu w walce, na skutek pożarów czy zaczadzenia. 7 tys. Żydów Niemcy zamordowali na terenie getta, tyle samo wysłali do Treblinki. Pozostała grupa ok. 36 tys. została wysłana do innych obozów, przede wszystkim do KL Auschwitz i Majdanka.
Żyjący w getcie polscy Żydzi dawali wyraz walki również muzyką. Jak podało muzeum POLIN W latach 1941-42 w getcie koncertowała Żydowska Orkiestra Symfoniczna. Grali w niej żydowscy muzycy, którzy przed wojną występowali m.in. w Filharmonii Warszawskiej, Operze i orkiestrze Polskiego Radia. Zespół w szczytowym okresie liczył ok. 80 muzyków. Dyrygentami koncertów symfonicznych byli Adam Furmański, Marian Neuteich, Szymon Pullman i Izrael Hammerman.
Koncert jest odbędzie się w cyklu Wajnberg@100, który Muzeum POLIN realizuje wspólnie ze Stowarzyszeniem Żydowski Instytut Historyczny w Polsce. W cyklu Wajnberg@100 z okazji 100-lecia urodzin kompozytora (8 grudnia 1919 r.), przez cały rok w Muzeum POLIN prezentowana jest muzyka Mieczysława Wajnberga.